Με ‘ορμητήριο’ την Παλαιόχωρα
Ο πλέον σημαντικός τόπος περάσματος, διατροφής, συνάθροισης και ίσως αναπαραγωγής των φυσητήρων ολόκληρης της Μεσογείου είναι η θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Κρήτης, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών ‘Πέλαγος’ που τα τελευταία χρόνια διοργανώνει ερευνητικές αποστολές και στην περιοχή μας.
Η φετινή δραστηριότητα αρχίζει στις 13 Ιουλίου και θα διαρκέσει περίπου 11 μέρες. Θα καλύψει τη θαλάσσια ζώνη από Παλαιόχωρα έως και τον Αθερινόλακκο Λασιθίου όπως και την περιοχή από Γραμβούσα έως Παλαιόχωρα, επισημαίνει στη ΧτΚ ο δρ. Αλέξανδρος Φραντζής πρόεδρος του Ινστιτούτου.
Το ερευνητικό σκάφος ‘Νηρηίς’ του Ινστιτούτου θα εμφανιστεί για μία ακόμη χρονιά στα νερά της νότιας Κρήτης για να καταγράψει και να μελετήσει τις συμπεριφορές των φυσητήρων που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον.
Η παρουσία τους στη Νότια Κρήτη συνδέεται με την ύπαρξη υποβρυχίων γκρεμών πολύ κοντά στις ακτές. Εκεί αφθονούν τα βαθύβια καλαμάρια, με τα οποία τρέφονται οι φυσητήρες. Η έρευνα έδειξε ότι η νότια Κρήτη αποτελεί τη μοναδική γνωστή περιοχή του κόσμου, όπου κοινωνικές ομάδες (θηλυκές και μικρά), και μοναχικοί αρσενικοί είναι ταυτόχρονα παρόντες σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η πιο πιθανή εξήγηση γι' αυτό είναι ότι συναντούν ιδανικές συνθήκες διαβίωσης.
Πολύτιμοι βοηθοί της τετραμελούς επιστημονικής ομάδας που επιβαίνει στο σκάφος είναι οι οικοεθελοντές που με προθυμία και αγάπη για τη ζωή και το φυσικό περιβάλλον αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας τη δική τους αποστολή: συμμετέχουν στον εντοπισμό των κητωδών με παρατήρηση με κιάλια και χρήση υδρόφωνου, βοηθούν στην καταγραφή των παρατηρήσεων και την ακουστική παρακολούθηση των κητωδών και βέβαια μοιράζεται και τα ‘ταπεινά’ καθήκοντα ενός μέλους πληρώματος σκάφους.
Συμπαραστάτης στο έργο της ερευνητικής ομάδας είναι και ο δήμος Πελεκάνου που έχει διαθέσει τεχνικό εξοπλισμό καθώς και οικονομική ενίσχυση για την προβολή του προγράμματος ήδη από τα πρώτα χρόνια της ερευνητικής δραστηριότητας στην περιοχή, όπως εξηγεί ο δήμαρχος Πελεκάνου Γιώργος Δερμιτζάκης.
Όπως αναφέρουν οι επιστήμονες του Ινστιτούτου στην ιστοσελίδα τους www.pelagosinstitute.gr το πρόγραμμα οικοεθελοντών "Συναντήστε τους Φυσητήρες και τα Δελφίνια της Νότιας Κρήτης" λειτούργησε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1999, με μεγάλη επιτυχία. Ο σκοπός του προγράμματος είναι πολλαπλός. Καταρχήν επιδιώκει να φέρει τους Έλληνες σε επαφή με τους φυσητήρες, ένα από τα εκπληκτικότερα ζώα της ελληνικής πανίδας αλλά και του πλανήτη γενικότερα. Ακόμη και η ύπαρξη των ειρηνικών αυτών γιγάντων στα ελληνικά νερά παραμένει άγνωστη στους πολλούς και προκαλεί κατάπληξη. Μέσα από τη συγκλονιστική εμπειρία της γνωριμίας με τους φυσητήρες, τα δελφίνια και την φυσική μας κληρονομιά εν γένει, το πρόγραμμα επιθυμεί να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο σχετικά με την αξία του φυσικού περιβάλλοντος και την ανάγκη της προστασίας του. Παράλληλα, αποτελεί τον κύριο τρόπο στήριξης του επιστημονικού προγράμματος "Φυσητήρες Νότιας Κρήτης". Η έρευνα που είναι απαραίτητη για την κατανόηση των μυστικών των φυσητήρων και κυρίως για την παρακολούθηση της κατάστασης του πληθυσμού τους, δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την υποστήριξη των οικοεθελοντών.
Οι φυσητήρες κινδυνεύουν
Ο μεσογειακός πληθυσμός των φυσητήρων είναι πιθανότατα σημαντικά απομονωμένος από τον αντίστοιχο του Ατλαντικού ωκεανού, με συνέπεια να είναι πολύ ευάλωτος απέναντι σε οποιαδήποτε ανθρωπογενή απειλή (πελαγικά αφρόδιχτα, χημική ρύπανση, ηχορύπανση). Σύμφωνα με τα διεθνή ντοκουμέντα, απαρτίζεται από μικρό αριθμό ατόμων, παρουσιάζει εμφανή σημάδια συρρίκνωσης και κατά συνέπεια η προστασία του αποτελεί προτεραιότητα σε μεσογειακό επίπεδο.
Για τους λόγους αυτούς, το 1998, η επιστημονική ομάδα του Δρ. Αλέξανδρου Φραντζή (που σήμερα αποτελεί τον πυρήνα του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος) δημιούργησε το ερευνητικό πρόγραμμα "Φυσητήρες Νότιας Κρήτης". Αντικείμενό του είναι η φωτογραφική καταγραφή των φυσητήρων και η μελέτη της βιολογίας, της επικοινωνίας, της γενετικής και των μεταναστεύσεών τους, με σκοπό την πρόταση μέτρων για την άμεση προστασία τους. Έτσι χάρη στις προσπάθειες του Ινστιτούτου οι φυσητήρες εντάχθηκαν τελικά στην κατηγορία των κινδυνευόντων ειδών.
Ο Αλέξανδρος Φραντζής επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος και πρόεδρος του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών ‘Πέλαγος’, διδάκτωρ Βιολογικής Ωκεανογραφίας και συνεργάτης του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, είναι γνωστός στο ελληνικό και διεθνές κοινό για τη σημαντική ανακάλυψή του, που συνέδεσε τον εκβρασμό φαλαινών με τη χρήση sonars σε Νατοϊκές ασκήσεις.
Κάθε φυσητήρας ξεχωρίζει από την ουρά του
Στα νότια της Κρήτης έχουν φωτοταυτοποιηθεί 120 φυσητήρες.
Κατά μήκος της άκρης της ουράς κάθε φυσητήρα υπάρχουν περισσότερα ή λιγότερα σκισίματα, διαφόρων μεγεθών και σχημάτων. Το σύνολο αυτών των χαρακτηριστικών αποτελεί το ‘δακτυλικό αποτύπωμα’ του φυσητήρα, αφού η τυχαία κατανομή και μορφή τους καθιστά κάθε ουρά μοναδική και συνεπώς αναγνωρίσιμη. Φωτογραφίζοντας την ουρά ενός φυσητήρα οι επιστήμονες του ‘Πέλαγος’ κάθε φορά που τον συναντούν μπορούν χωρίς να τον ενοχλούν να παρακολουθούν τις μετακινήσεις ή και τους δεσμούς του με άλλους φυσητήρες και την εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο. Αυτή η μέθοδος μελέτης των κητωδών ονομάζεται φωτοταυτοποίηση. Μερικοί από τους φυσητήρες που φωτοταυτοποιήθηκαν στη νοτιοδυτική Κρήτη είναι ο Ζευς, η Αμαζόνα, ο Τρύπος, ο Αντώνης, η Χρώμο, ο Λευκότρυπος, ο Πολύστικτος, η Πάτσυ, η Αμόεμπα, ο Σκάρσκαλ, η Γκρέυ, ο Τζούβεν και άλλοι.
Ο φυσητήρας έχει χαρακτηριστεί ως ‘το ζώο των υπερθετικών’ γιατί:
- Είναι ο μεγαλύτερος οδοντοφόρος οργανισμός. Οι αρσενικοί φυσητήρες μπορούν να ξεπεράσουν τα 18 μέτρα σε μήκος και τους 44 τόνους σε βάρος!
- Είναι οι καλύτεροι δύτες αφού παρ’ ότι αναπνέουν ατμοσφαιρικό αέρα όπως κι εμείς κατορθώνουν με μια ανάσα να φθάσουν τα 2.000 μέτρα βάθος όπου κρατούν την αναπνοή τους για τουλάχιστον μία με μιάμιση ώρα!
- Μέσα στο κεφάλι των φυσητήρων βρίσκεται το μεγαλύτερο όργανο παραγωγής ήχων στο ζωικό βασίλειο!
- Διαθέτουν τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που υπήρξε ποτέ στη γη!
